I welcome you to my home on the internet

Slakken Faq

Snails & Slugs

Informatie over deze FAQ

Oorspronkelijk werden de gegevens voor deze Slakken-lijst met veel gestelde vragen verzameld door Margaret van Emmerik in Australie. In het voorjaar van 1996 heeft Marie Jose de F.A.Q. van Margaret met haar toestemming vertaald. In oktober 1998 en juni 2000 en voorjaar 2001 is hij geheel opnieuw bewerkt door Yolanda van Nieuwkoop aan de hand van vragen en antwoorden in de nieuwsgroep nl.tuinen en recente informatie uit Nederland zelf.

WAARSCHUWING:
We zijn niet verantwoordelijk voor de gevolgen van het toepassen van de beschreven methoden. We hebben de beschreven methoden niet allemaal persoonlijk getest, behalve dan het wegvangen van de slakken en het diervriendelijk uit de weg ruimen.

We hebben alleen de antwoorden verzameld op de twee meest gestelde vragen:

• Hoe kom ik er van af?
• Hoe zorg ik er voor dat ze van mijn planten afblijven?
  

Naar inhoudsopgave

ALGEMEEN

Slakken, ook 'Gastropoda' geheten behoren tot de stam der Weekdieren.
De meesten zijn hermafrodieten (bezitten zowel mannelijke als vrouwelijke voortplantingsorganen). Hierdoor kunnen ze paren met ieder geslachtsrijp dier van dezelfde soort. Sommige Pulmonata kunnen zichzelf bevruchten. Slakken komen algemeen voor in Nederland. De (land)slakken zijn onder te verdelen in naaktslakken en huisjesslakken. Slakken zonder huisje hebben een interne hoornplaat over de ademhalingsholte heen.

Met name de naaktslakken veroorzaken schade aan land- en tuinbouwgewassen. Als je kijkt naar de schade die ze veroorzaken zijn de naaktslakken onder te verdelen in 2 groepen: ondergrondse- en bovengrondse schadeveroorzakers.

• Tot de ondergrondse behoren de kielslakken (Milax-soorten) en sommige wegslakken (Arion-soorten). De ondergrondse slakken leven van niet-groene plantedelen, zoals wortelen en knollen.
• Tot de bovengrondse categorie behoren de aardslakken (Deroceras-soorten) en sommige wegslakken (bijvoorbeeld de grauwe wegslak Arion circumscriptus). Deroceras spp. zijn mobieler dan Arion spp. en zullen zich onder ongunstige omstandigheden (droogte) sneller verplaatsen.

In het voor- en najaar zijn naaktslakken het actiefst. Ook het paren vindt meestal in deze perioden plaats. De eieren worden in hoopjes vlak onder het grondoppervlak afgezet. Slakken hebben vocht nodig om te overleven en zich te kunnen verplaatsen. Wanneer het boven de grond vochtig is komen ze vooral 's nachts tevoorschijn uit de bodem of schuilplaatsen op zoek naar voedsel. Slakken komen vooral voor op zwaardere gronden (kluiterig en vochtig).

Bovengrondse aantasting: Naaktslakken vreten bij voorkeur aan jonge scheuten en bladeren. Hoewel bepaalde gewassen, zoals kropsla, groene asperge en spruitkool voor slakken extra aantrekkelijk zijn, kunnen ze in veel gewassen schade aanrichten. Schade ontstaat door vreterij aan de gewassen, waardoor kwalitatieve en kwantitatieve opbrengstderving optreedt. Vraatplekken kunnen daarbij invalspoorten vormen voor allerlei plantenziekten. Daarnaast vervuilen de slakken de planten door uitwerpselen en slijm.
De akkeraardslak (Deroceras reticulatum) is de meest algemeen voorkomende naaktslak die schadelijk is voor groene plantendelen.

Ondergrondse aantasting: Incidenteel zorgen slakken in de teelt van aardappelen voor problemen. In aardappelen vreten slakken (voornamelijk Arion-soorten) zich vanaf de onderzijde van de knollen naar binnen en vreten de aardappel helemaal leeg. Deze slakken leven in de grond en zijn in de regel na het poten niet te bestrijden. Ook kunnen slakken tijdens de bewaring van aardappelen schade geven.

Naar inhoudsopgave

Naar inhoudsopgave

Naar inhoudsopgave

VOORKOMEN VAN SLAKKEN

1. Zorg ervoor dat ze geen plaats hebben om zich te verbergen.
2. Zorg in het voorjaar dat de tuin vrij is van hoopjes dode bladeren.
3. Zorg dat de tuin en naaste omgeving onkruidvrij is.
4. Houd grote slappe bladeren omhoog met stokken of kippengaas, zodat ze zich hier niet kunnen verschuilen.
5. Om slakken weg te houden van de beplanting (sierplanten, groente, whatever) volstaat het een strook grond van ongeveer 50cm vrij van begroeing te houden en de hard wordende bodemlaag regelmatig te breken zodat het regenwater vlug in de bodem dringt (afhankelijk van het bodemtype: we hebben hier leem-kleigrond). Uit onze ervaring is gebleken dat slakken deze `barriere' vrijwel nooit overschrijden. De strook grenzend aan deze `kale strook' laten we hier verwilderen (enkel 1 maaibeurt/jaar) en er werden snelgroeiende struiken/bomen aangeplant (vlier, knotwilgen, jasmijn). Dat is ons `hotel' voor egels, eksters en andere slakkeneters... Na een aanvankelijk plaag nu al in jaren geen slak meer gezien in de moestuin... (Yvan)
6. Spaar natuurlijke vijanden zoals egels, vogels, kikkers en padden.
7. Zet natuurlijke vijanden in, zoals kippen of aaltjes.
8. Zie ook Barrieres

Naar inhoudsopgave

BARRIERES

Slakken hebben geen pootjes. Ze schuiven voort op een ter plekke gemaakt slijmspoor, dat hun weke buik beschermt en tussen buik en ondergrond een soort hechtlaag vormt. Hoe droger de ondergrond, hoe dikker de glijlaag. Hoe zou dan een barriere van zaagsel of zoiets werken?

A: Er wordt gezegd dat de een slak door de losse deeltjes in zo'n barriere de `vaste-grond-onder-de-voeten` verliest, omdat de slijmlaag niet goed aan de grond kan hechten en het reizen moeilijker wordt. De slak zoekt dan liever een stabiele ondergrond..

1. BBC Gardener's World adviseerde doppen van cacao-bonen als mulchlaag in je tuin te gebruiken. De slakken houden hier niet van. Opmerking: denk er wel aan dat cacaodoppen nogal wat kalk bevatten en dat dit de PH van je grond verandert. (Yolanda)
2. De trage beestjes hebben een hekel aan korrelig stof. Ik denk omdat dat aan hun slijm kleeft, dus rondom de planten banen van bv. dennenaalden, cacaodoppen, houtvezels, koffiedik, cementpoeder etc. (Anton)
3. Gekraakte eierschalen rondom de plant houdt slakken tegen. Leg de eierschalen een dag of zo in de koelkast, dan kunnen ze beter gekraakt worden.
4. Frisdrankflessen zonder bodem, over planten geplaatst, werken als kasje en houden slakken en ander ongedierte tegen. Pas wel op dat de plant door de warmte en de zon niet gekookt of gegrilld wordt, want dan blijft er nog minder van over dan na een slakkenbezoek.
5. Brede banen van as van verbrand hout of ceder-zaagsel rond de zaailingen werkt ook.
6. Koperen strips en/of koperen banden : neem koperen strips : 10 cm breed, zo lang als nodig en zeer dun. Plaats die in ringen rond je favoriete planten. Slakken krijgen een electrisch schokje als ze met het koper in contact komen, en ze kunnen er niet overheen. Dit werkt alleen als je niet meer dan, zeg, zes mooie planten te verdedigen hebt. Koperen strips worden erg duur als je ze om de hele tuin wilt zetten.
7. Schrikdraad vinden ze ook niet prettig. Kan met een gewone batterij en dus op laagspanning. (Frits)
8. Aarde met kiezelwieren (`diatomaceous earth') Dit is een poeder dat je in tuincentra of bij de drogist / apotheek kunt krijgen en dat de gedroogde kristallen van diatomeeen (=kiezelwieren) bevat. Dit zijn zee-organismen. Gedroogd en gekristalliseerd zijn ze zo scherp, dat ze door de zachte slakkehuid heen snijden. Slakken sterven uiteindelijk aan deze verwondingen. Het strooien van dit poeder moet eens per maand herhaald worden, vaker als het regent.
9. Een andere methode is om afgevallen hulstblaadjes te verzamelen (ze zijn ongelooflijk scherp) en daarmee het gebied af te bakenen dat je slakkenvrij wilt houden. De slakken zullen op zoek gaan naar minder gevaarlijke gebieden. Draag stevige handschoenen als je het blad verzamelt en gebruik het niet in een deel van de tuin waar kinderen komen.
10. Neem een stuk schuurpapier, maak in het midden een gat en een snede daarnaartoe, en plaats het rond je plant met de ruwe kant naar boven.
11. Strooi grof zand rond de planten die je wilt beschermen.
12. Een barriere van vijf tot tien cm. zaagsel rond planten werkt ook, met als extra voordeel dat 't ook nog goed is voor de bodem.
13. Een vijf tot tien cm brede ring zemelen rond planten. In de engelse ng hadden ze het over slakken pesten met hoopjes zemelen, `Bran'. Diezelfde graanvellen zit ook in slakkenkorrels die *geen* gif bevatten Werkt alleen bij droog weer. (Annet)
14. Een dik harig touw (bijv van jute) rond het te beschermen stuk tuin zou ook werken, nadat alle slakken die er al zaten er uit gevangen zijn. ('The organic gardeners companion' door Heazlewood)
15. Strooi knoflooksnippers rond de lekkere planten. De geur verdrijft ze, en voor de grond levert het geen extra probleem op. (Katherine)
16. Ik heb gelezen dat gemalen mosterdzaad hetzelfde effect heeft op slakken. (MVE)
17. Leg een baan van 15 cm breed met gewone tuinkalk rond alle borders. De schrijver van die oplossing moest dit drie keer herhalen, maar had daarna geen enkele slak meer. Werkt het best in een tamelijk droge nacht.
18. Kalk of schuimaarde zoals in de landbouw wordt gebruikt.
19. Verspreid kalk en dan zaagsel rond de planten.
20. Wij bestrijden al jaren slakken met een mengsel van kippengrit (=gemalen schelpen) en maaszand. Het grit en het maaszand is scherp en daar hebben slakken de pest aan. Bovendien voorkomt het mengsel het dichtslibben van de grond onder de plant. Een voordeel van kippengrit is dat het onder invloed van regenwater langzaam oplost en zure regen neutraliseert. Na een aantal jaren is het kippengrit helemaal opgelost en strooi je gewoon opnieuw. (Hans)
21. Ik strooi een ring van kattengrit of van diezelfde soort korrels die in garages op de grond worden gestrooid om olie op te vangen en op te nemen. De theorie is dat de slakken er niet met hun zachte buikjes overheen willen kruipen. Heb hiermee wisselend succes. (Menno)
22. Fijn gaas om potten.
23. Een 'ring' van vaseline aanbrengen op de zijkant van de bloempot houdt slakken tegen. (Harry)
24. Slak-Vrij' van het merk Ecostyle werkt goed. Dit is een soort vloeistof die je aan de buitenkant van de potten kan smeren. Zodra een slak dit goedje aanraakt schrikt `ie terug. Het spul is alleen niet zo watervast als beweerd wordt. En het ziet er ook een beetje lelijk uit op de potten. (Hans)
25. Ook een truc: plestik bekertjes, bodem eruit, bovenrand beetje creatief hoekerig afknippen en licht in de aarde drukken met die slaplant erin. Een slak heeft een zacht buikje en vind stekels niks aan. Zulke sla durf ik nog wel te eten.. (Annet)
26. Schelpen: Sinds ik de klinker- en tegel-paden in mijn moestuin vervangen heb door schelpenpaadjes is de aantasting door slakken een stuk minder erg geworden. (Yolanda)
    

Naar inhoudsopgave

LOKMIDDELEN

1. Leg halve grapefruits omgekeerd in de tuin en laat ze een nacht liggen. Pak de volgende dag de grapefruit met aanhangende slakken op, en ruim ze diervriendelijk uit de weg.
2. Probeer ze te lokken met een stuk karton - veilig uit de buurt van de planten die je wilt beschermen. Hier zullen ze overdag onder gaan zitten en je kunt ze daar regelmatig vangen.
3. Leg uitgehold halve meloenschillen omgekeerd op de grond. Dit trekt veel slakken aan, die de laatste restjes meloen van de schil opeten. Ze zullen binnenin blijven zitten, omdat het daar lekker donker en vochtig is. De volgende dag verwijderen.
4. Bier schijnt een oude favoriet te zijn. Zet ondiepe bakjes met bier buiten en de slakken zouden dit moeten vinden. Graaf ze in zodat de rand iets hoger is dan de grond. De slakken verdrinken..Gooi de bakjes de volgende ochtend leeg.
5. Het is de gist in het bier dat de slakken aantrekt. Hetzelfde resultaat krijg je met een mengsel van water en gist. Gebruik verdunde gist en doe het in lege tonijnblikjes. Bier is niet nodig, omdat het de gistgeur is waar de slakken op af komen. Ze verdrinken - misschien in gelukkiger gemoedstoestand in bier - maar in ieder geval ze verdrinken. De blikjes moeten dagelijks leeggemaakt worden, totdat het dodental daalt. Het stinkt geweldig. Daarna kun je ze wekelijks nakijken en schoonmaken. (Lilyan)
6. Gebruik oude yoghurtbakjes met rechte zijkant. Graaf ze in tot grondhoogte, een per vierkante meter. De auteur brouwt zelf de lokstof, met bloem, suiker en gist, en als de gist begint te werken wat afval zoals schillen. Na 1 to 2 dagen heeft het goedje een gistige geur, dan in de yoghurt bakjes buiten. De vloeistof moet 1,5 cm onder de rand blijven. Daardoor moet de slak voor een groot deel over de rand om te eten, en is er een grote kans dat hij er in glijdt. Iedere dag schoonmaken, anders gaat het stinken. (K.S)
7. Smeer pindakaas in het midden van een schotel, graaf hem in, en vul de rest met bier of zeepwater.
8. Een opgepikte tip uit een andere listserver (Organic gardening) is dat natte rijst slakken aantrekt en een prima manier is ze te vangen zodat niet dat kostelijke bier opgeofferd hoeft te worden. (Frits)
9. Een andere methode is om vettige margarinebakjes in de tuin in te graven. De slak kruipt er in, maar kan niet meer terug langs de glibberige zijkant.
10. Plant boerenkool, of koop er een in de supermarkt en gebruik de harde delen. Verse kool trekt geen slakken aan, maar als de bladeren beginnen te vergaan wordt het een heel ander verhaal. Om slakken te vangen : pluk een paar koolbladeren af en leg ze in favoriet slakkengebied (naast de sla is prima). Check na een dag of twee s'ochtends vroeg. Haal alle slakken er af, en leg het blad terug. Een boerenkoolblad blijft minstens een week lang "werken". Een paar weken ijverig zijn, en je kunt zo een hoop slakken vangen. (Moira)
11. Mijn buurmeisje legde een paar stengels bleekselderij neer voor een ontsnapt konijntje. De volgende dag vond ik de stengels volgekleefd met slakken! Ik doodde de slakken die ik vond en liet de stengels liggen. De hele dag door ving ik nieuwe slakken. De volgende morgen nog steeds. Ik heb er nog nooit zoveel in zo korte tijd gevangen. En het is absoluut organisch!
12. Strategische, ondersteboven geplaatste potten door de tuin, een klein stukje omhoog gehouden door een steentje of een stok (niet te hoog, anders is het niet interessant voor slakken). Na een nacht fourageren gaan de slakken 's morgens op zoek naar iets donkers en vochtigs om in te overnachten. (Martin)
13. Leg een paar dagen plastic zakken neer op diverse plaatsen in de tuin neer. Zorg dat ze niet weg kunnen waaien. Het beste is als ze nat worden. De slakken zullen zich graag vastzetten op het plastic. Het is dan alleen nog maar zaak ze van het plastic af te plukken, en ze op te ruimen. De auteur stelt voor om ze in een kan met zeepwater te gooien, maar die moet wel regelmatig leeg- en schoongemaakt worden, anders gaat het stinken.
14. Maak lokaas van zemelen en azijn. Pas op dat andere dieren er niet bij kunnen. Ik heb wel eens gelezen dat zemelen binnen in andere dieren opzwellen, en ze kunnen doden. Maak hoopjes van zemelen met suiker. Raap ze op terwijl ze van dit feestmaal snoepen. (Peter Bennett in Organic Gardening)

Naar inhoudsopgave

VANGEN

1. Ga met een zaklantaarn de tuin in bij het vallen van de nacht, want ze komen juist in de avond en nacht te voorschijn. Vang ze met de hand en verzamel ze in een emmer.
2. Gebruik een pincet of rubber/plastic handschoenen als je het maar eng vindt om ze zomaar te pakken. Of eetstokjes. Of een barbequetang.
3. Vang slakken door een plastic nylon zeildoek over een stoel te hangen met zijkanten op de grond. Na een nacht smullen zullen sommige slakken op de onderkant van het doek gaan zitten. Pak het doek voorzichtig op, haal de slakken er af, en neem wraak. (Kris)
4. Lokken, zie Lokmiddelen
5. Planten met grote bladeren met vochtreservoirs zijn een favoriete plaats, dus kijk hier regelmatig onder.
6. Controleer overdag muurtjes en stapeltjes stenen. Slakken kruipen hier graag in/bij/onder weg.
7. Als je mulch gebruikt, keer die dan regelmatig en kijk of er slakken zitten - ze schuilen overdag en zou je ze daar kunnen zien slapen.
8. Tip voor grootgrondbezitters: betaal kinderen om ze voor je te vangen. Een x bedrag per duizend, als het er minder worden een x bedrag per 500 etc. Bij zo'n handeltje moet je wel als voorwaarde stellen, dat de tuin niet omgeploegd wordt tijdens het vangen, en moet je strafpunten instellen voor onnodige schade. (Bennett, Organic Gardening)

Naar inhoudsopgave

WAT DOE JE DAN MET GEVANGEN SLAKKEN?

Min of meer zachtaardige of verantwoorde manieren

1. Op voorwaarde dat ze nergens gif opgelopen kunnen hebben, informeer eens bij een natuurpark, of die de slakken willen hebben als voedsel voor hun dieren. Als dat zo is, verzamel ze dan in een schone doos met stevige deksel en lever ze levend en vers af.
2. Gooi je oogst weg in een houtwal of een bosje in de buurt. Daar komen genoeg dieren die slak lusten.
3. Gooi ze levend in de compostbak of biobak. Zorg dat ze daar niet uit ontsnappen.
4. Verzamel de slakken, stop ze in een zak en leg ze een paar uur in de diepvries. De slakken 'vallen in slaap' en sterven zo een zachte dood. Je kunt ze onder een boom of struik begraven, en zo voegen ze voedingsstoffen toe aan de bodem - een zoete wraak voor de planten! Voor je de slakken in de vriezer stopt, kijk goed uit dat de zak goed gesloten is. (Sara Matthews)
5. Vang ze en doe ze in een potje bier, ze verdrinken dan in een roesige stemming. (Dianca)
6. Vang ze en doe ze in zeer heet water.
7. Doodslaan of doodtrappen.

Dieronvriendelijk

Strooi er zout op. Het bijt alle lichaamscellen kapot en de slak wordt langzaam een hoop slijm. Over hoe dat voelt: strooi eens zout in een schaafwond. Zorg er ook voor dat er geen zout in de grond komt, want niet alle planten kunnen er tegen.

Naar inhoudsopgave

EN WAT DOE JE MET DODE SLAKKEN?

1. Op de composthoop gooien of in de biobak deponeren.
2. Leg ze (als je geen giftige middelen hebt gebruikt) buiten in een mandje. Allerlei insekten en andere kleine diertjes (waaronder slakken) doen zich tegoed aan dit gemakkelijke maal. (Dianca)
3. Aan de planten voeden door ze te begraven bij de planten die voeding nodig hebben. Maar doe dit alleen als je geen giftige middelen hebt gebruikt.

Naar inhoudsopgave

NATUURLIJKE VIJANDEN

1. Aaltjes: voorlopig alleen voor naaktslakken en niet voor gewone (huisjes)slakken. Ze worden in de handel gebracht onder de naam Nemaslug. Bij een tuincentrum koop je een kaart die je naar dit bedrijf stuurt en dan krijg je Phasmarhabditis. (Dat zijn dus de aaltjes die ze je toesturen). (Menno) Op kleigrond blijkt dit niet afdoende te werken. (Yolanda)
2. Als je kippen of eenden of andere vogels hebt rondlopen, heb je geen slakkenprobleem. Misschien heb je ook geen zaailingen meer... maar je hebt dan wel eende- of kippemest en misschien wat eieren.
3. Een beroemd Mollison gezegde is : 'Je hebt geen slakkenprobleem, je hebt een eendengebrek' ('Yyou don't have a slug problem, you have a duck deficiency') (citaat uit `Earth users guide to permaculture' door Rosemary Morrow)
4. Egels eten naakslakken.
5. Padden eten naaktslakken.
6. Een aantal vogels, o.a. lijsters, eten huisjesslakken Ze slaan ze kapot op een harde ondergrond. Trek dus vogels aan in je tuin. Zij zullen ook heel wat slakken en slakkeneitjes voor hun rekening nemen. Een van de meest genoemde voorstellen om vogels te paaien was het neerzetten van een vogelbad.
7. De mens. Voer de slakken twee weken lang met sla en zemelen en bereid ze dan volgens je favoriete recept! Je moet wel zeker zijn dat ze niet met gif in aanraking zijn geweest.

Naar inhoudsopgave

SLAKKENKORRELS

Ter bestrijding van slakken zijn in Nederland middelen toegelaten op basis van metaldehyde (tot 1-2-2001), methiocarb (tot 1-2-2001) en thiodicarb in de vorm van slakkenkorrels.
De twee belangrijke componenten voor de werking in slakkenkorrels zijn de werkzame stof en het lokmiddel.
In gewassen die erg geliefd zijn bij slakken is het noodzakelijk dat de lokwerking van de korrels groter is dan de aantrekkingskracht van het gewas. Slakkenkorrels werken alleen tegen een bovengrondse aantasting. Het gif trekt slakken aan en doodt ze snel. De korrels kunnen echter ook fataal worden voor honden, katten, vogels en kinderen en een vreselijke dood veroorzaken. Als alternatief kun je het gif in bakjes doen met deksels waar gaten in zitten, of in een stuk holle pijp. Het idee is dat je het ergens neerlegt, waar de slakken er wel bij kunnen, maar andere dieren en kinderen niet. Als je niettemin het spul toch op de grond wilt strooien, doe het dan niet te dicht op elkaar, zodat het geen nieuwsgierige dieren aantrekt.

Sinds April 2000 is er een nieuw soort slakkenkorrel: Ferramol Ecostyle. IJzer en (ferri)fosfaat, de componenten van deze werkzame stof, zijn voedingselementen voor planten en komen van nature in de bodem voor. De exacte werking van de stof ferrifosfaat is (nog) niet bekend, maar wel is bekend dat het de vochthuishouding en de slijmvorming bij slakken verstoort. De slakken stoppen na opname van het middel met vreten. Enige tijd later gaan ze dood. De korrels hebben een lokkende werking op slakken. Hoewel de korrels opzwellen in contact met vocht en weer krimpen onder droge omstandigheden, vallen de korrels bij herhaling van dit proces niet uiteen. Ferrifosfaat wordt niet systemisch getransporteerd in planten. Voor zover op dit moment bekend zijn ze niet dodelijk voor vogels en zoogdieren.
Net als met ieder gif : gebruik het precies volgens de gebruiksaanwijzing.

Wees je ervan bewust dat je door gif te gebruiken andere dieren hoger in de voedselketen kan schaden, met name dieren die slakken eten.